Τα ψέματα των παιδιών και οι ευθύνες των γονιών
Πολλές φορές ισχυριζόμαστε οι γονείς, μετά ζήλου μάλιστα μεγάλου, ότι: «όλα μπορώ να τα ανεχθώ, αλλά δεν μπορώ το ψέμα», «δεν του επιτρέπω να μου λέει ψέματα», «του έχω ζητήσει να λέει πάντα την αλήθεια, αλλά δεν την λέει» και αν έχουμε και μια ανάλογη θρησκευτικότητα και μια γνώση της πίστεώς μας θυμόμαστε ότι το ψέμα απαγορεύεται σε μια από τις δέκα εντολές, που μια άλλη από τις δέκα εντολές είναι να μη σκοτώσουμε ή να μην κλέψουμε. Δηλ καταλαβαίνουμε πόσο ψηλά τοποθετεί το πρόβλημα ο Θεός, για όλους μας. Θα προσπαθήσουμε λοιπόν εδώ να καταλάβουμε, αναφέροντας τρεις πιθανές αιτίες, τις πιο συνηθισμένες , που τα παιδιά μας, μας λένε ψέματα. Το ψέμα στο οποίο θα αναφερθούμε παρατηρείται κυρίως στη σχολική και εφηβική ηλικία.
Η πρώτη αιτία που τα παιδιά λένε ψέματα είναι το γεγονός ότι, για διαφόρους λόγους, η σχέση που έχουμε αναπτύξει με τα παιδιά μας είναι τέτοια, που δεν επιτρέπει στο παιδί μας να μας πει την αλήθεια. Συνήθως τα παιδιά λένε ψέματα για να καλύψουν, δυσάρεστα γεγονότα, ζημιές που έκαναν, αταξίες και παραβάσεις τους. Δεν λένε ποτέ όμως ψέματα, για να καλύψουν κάτι ευχάριστο. Φτιάχνουμε μια τέτοια σχέση με το παιδί μας, όπου το παιδί φοβάται να πει την αλήθεια , είτε διότι ξέρει από την πείρα του ότι θα ακολουθήσει μια πολύ σκληρή τιμωρία, δυσανάλογη με αυτό που έγινε, είτε διότι ξέρει ότι θα βιαστούμε να το τιμωρήσουμε,πριν καλά καλά καταλάβουμε τι συνέβη, πριν δηλ συζητήσουμε μαζί με το παιδί μας, για να μάθουμε για ποιο λόγο φέρθηκε έτσι. Πάντως όποια και αν είναι η αιτία, το παιδί από την εμπειρία του έχει πάρει το μήνυμα, ότι δεν μπορεί να αντέξει αυτά που θα ακολουθήσουν, και προστατεύει τον εαυτό του με το ψέμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: ανακαλύπτουμε εκ των υστέρων από την δασκάλα ή από συμμαθητές, ότι το παιδί είχε πει ψέματα για το πόση δουλειά είχαν να ετοιμάσουν στα μαθήματά τους για το σχολείο και είχε πει «δεν έχουμε τίποτε άλλο» Εδώ αξίζει να αναρωτηθούμε, μήπως το παιδί δεν το είπε αυτό απλά για να κερδίσει χρόνο και να παίξει, όπως είναι η εύκολη εξήγηση, αλλά μήπως, οι συνθήκες με τις οποίες διαβάζει είναι ένα βασανιστήριο και πολλές φορές μάλιστα συμμετέχουμε και εμείς σε αυτό. Το μήνυμα που θα πρέπει να πάρουμε από αυτή την πρώτη περίπτωση, όλοι όσους μας αξίωσε ο Θεός, να είμαστε «τσοπάνηδες στα πρόβατα του Θεού» , όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο π. Ιάκωβος, είναι τι κάνουμε ή τι δεν κάνουμε εμείς, ώστε να μη μπορεί το παιδί μας να πει την αλήθεια. Πολλοί επαγγελματίες λένε «κρύβω εισοδήματα από την εφορία επειδή το κράτος με κλέβει, προσπαθώ να αμυνθώ σε αυτό». Ας φανταστούμε ότι κάτι ανάλογο συμβαίνει εδώ, δηλ, υπάρχει μια αιτία από πάνω , από εμάς που είμαστε η ηγεσία του σπιτιού και αυτή η αιτία δεν μας επιτρέπει να είμαστε ειλικρινείς. Επομένως θα χρειαστεί να αναρωτηθούμε πολύ συχνά, για τα ψέματα που μας λέγονται, όπως και να αναρωτηθούμε για το ότι είμαστε όχι σπάνια(!) πολύ πιο επιεικείς για το ίδιο παράπτωμα προς ένα μας παιδί, και πολύ πιο αυστηροί, για το ίδιο ακριβώς παράπτωμα σε ένα άλλο μας παιδί. Έχει λεχθεί ότι η κακή σχέση των γονέων, έχει πάρα πολύ μεγάλη επίδραση στη συμπεριφορά γενικά του παιδιού. Δεν έχουμε καλές σχέσεις μεταξύ μας σαν ζευγάρια και από κει δημιουργούνται πολλά προβλήματα. Μια από τις αιτίες που λέει ψέματα το παιδί είναι και η «κακή» σχέση που έχουμε μεταξύ μας. Επειδή δεν είμαστε ικανοποιημένοι από την σχέση μας, αναζητούσαμε ένα τρόπο να απομακρυνθούμε και το πρόσχημα είναι το παιδί. Και δήθεν αυτό γίνεται για το καλό κιόλας του παιδιού, γιατί αλλιώς θα φάει ξύλο από τον πατέρα του. Άλλη περίπτωση που και οι δύο γονείς αποφασίζουν να πουν ψέματα π.χ. για να το δικαιολογήσουν στο σχολείο . Αυτό είναι πολύ σημαντικό θέμα. Το παιδί παίρνει ένα μάθημα για το ποιες είναι οι αξίες των γονιών και πόσο ελαστική είναι η συνείδησή τους. «Δεν πειράζει παιδί μου, που βαριόσουνα να πας στο σχολείο σήμερα, θα πάρουμε χαρτί από το γιατρό ότι ήσουν άρρωστο…», «δεν πειράζει που δεν διάβασες γιατί έπαιζες, θα σε δικαιολογήσω εγώ στη δασκάλα σου και θα πω ότι ήσουν αδιάθετο...».Η υπερπροστατευτικότητα προς τα παιδιά, που με κανένα τρόπο δεν θέλουμε να υποστούν τις συνέπειες των πράξεών τους, δεν βοηθά τα παιδιά να γίνουν υπεύθυνα . Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι τα παιδιά έχουν την τάση να επηρεάζονται σε όλα τα θέματα, μέσω της μιμήσεως και της ταυτίσεως, με τους γονείς. Εάν το ψέμα είναι κάτι ασήμαντο για το γονιό, είναι πολύ πιθανό να γίνει κάτι ασήμαντο και για το παιδί. Εάν το ψέμα είναι κάτι σημαντικό για το γονιό, σίγουρα θα γίνει σημαντικό και για το παιδί .Είναι ο γονιός εκείνος, ο οποίος θα πει στο τηλέφωνο για τον άλλον ότι «δεν είναι εδώ, πάρτε τον αργότερα…», ενώ είναι εκεί ! Είναι ο γονιός εκείνος, ο οποίος στο τηλέφωνο θα πει ψέματα για την δουλειά του, και όλα αυτά τα ακούει το παιδί από συζητήσεις και από τηλεφωνήματα και το παιδί ζει μέσα σε αυτά και βλέπει παράλληλα, ότι ο γονιός του γίνεται αυστηρός, δεν θέλει να ακούσει ψέμα από το παιδί του, αλλά ταυτόχρονα ο ίδιος αντιμετωπίζει τους άλλους με ψέματα πάρα πολύ συχνά. Λοιπόν η μίμηση και η ταύτιση, είναι σημαντικός παράγοντας. Δεν πρέπει να τον αγνοούμε. Μπορούμε να ασχοληθούμε σοβαρά με το ψέμα στα παιδιά μας, όταν εμείς ήδη το έχουμε βγάλει απέξω εντελώς από την καθημερινότητά μας. Διαφορετικά, θα πρέπει να αρχίσουμε από τους εαυτούς μας και να δούμε ποια είναι η δική μας σχέση με την αλήθεια, και ας μην το διασκεδάζουμε το θέμα, ότι εμείς έχουμε σοβαρούς λόγους που πρέπει να πούμε το ψέμα. Στα μάτια των παιδιών τα ψέματά τους είναι σοβαρά, τα ψέματά τους δεν λέγονται για πλάκα ή για αστείο. Όταν το παιδί με το ψέμα προστατεύει τον εαυτό του από μια υπερβολική ή άδικη τιμωρία, είναι πολύ σοβαρός λόγος. Πρέπει να προστατεύσει την ψυχική του υπόσταση από αυτά που θα ακολουθήσουν. Επομένως, για τον κόσμο του παιδιού ισχύει ό,τι και για τον κόσμο των μεγάλων, ότι τα ψέματα λέγονται για σοβαρούς λόγους, αλλά υπάρχει ταυτόχρονα μεγάλη ανάγκη επίσης να εξαλειφθούν, πρέπει να φύγουν από την ζωή μας. Αυτή είναι η δεύτερη αιτία που τα παιδιά λένε το ψέμα. Τώρα, στην εφηβική ηλικία παρουσιάζεται το φαινόμενο να λένε τα παιδιά μας ψέματα. Μερικοί γονείς παραπονιούνται. «Μέχρι τώρα τα συζητούσαμε όλα, είμαστε φίλοι, αλλά κάποια στιγμή άρχισε το παιδί να λέει ψέματα και δεν μπορούμε να καταλάβουμε που οφείλεται αυτό. Ποιος λόγος να λέει ψέματα; εφόσον ξέρει ότι δεν πρόκειται να το τιμωρήσουμε, δεν πρόκειται να έχει επιπτώσεις το ψέμα του».
Τα ψέματα των παιδιών και οι ευθύνες των γονιών (β' μέρος)
Ξαναγυρίζοντας στο θέμα μας που είναι τα ψέματα, εδώ είναι το κρίσιμο σημείο, ότι πολλές φορές δεν είμαστε έτοιμοι γι’ αυτό και δεν επιθυμούμε να γίνει αυτή η ανεξαρτησία, με αποτέλεσμα ο έφηβος να αναγκάζεται να καταφεύγει στο ψέμα γύρω από την προσωπική του ζωή και τις κινήσεις του, για να διατηρήσει τον προσωπικό ιδιωτικό χώρο, όπου δεν υπεισέρχεται το βλέμμα κάποιου άλλου και αυτό είναι που έχει απόλυτη ανάγκη. Βέβαια χρησιμοποιεί έναν εφάμαρτο τρόπο για να το πετύχει, αλλά ο σκοπός του είναι φυσιολογικός και σημαντικός, όμως δεν ξέρει άλλο τρόπο να το πετύχει. Τώρα βρέθηκε μπροστά σε μια καινούργια ανάγκη, η οποία ως τώρα δεν υπήρχε. Επομένως αν παραμείνουν οι γονείς διακριτικοί και σεβαστούν το προσωπικό χώρο του εφήβου θα διευκόλυνε πάρα πολύ αυτό και δεν θα χρειαζόταν το ψέμα. Δεν μπορούμε π.χ. σε ένα δεκαεξάχρονο πια να του ζητάμε αναλυτικό πρόγραμμα των κινήσεών του, όπως όταν ήταν δέκα χρονών, «πού θα πας, με ποιόν, τι ακριβώς έκανε με τα μαθήματά του σήμερα, σε ποιους τηλεφώνησε, σε ποια καφετερία θα πάει να καθίσει». Όλα αυτά δημιουργούν ένα ασφυκτικό κλοιό γύρω του, που δεν βοηθάει στην ηλικία αυτή. Να προσθέσω ότι το θέμα της ανεξαρτησίας πολλές φορές το ακούμε δύσκολα κυρίως εμείς οι πιστοί γονείς. Οι πιστοί γονείς έχουμε δυσκολία να ακούσουμε και να δεχτούμε καλά το θέμα της ανεξαρτησίας των παιδιών μας και πολλές φορές με δικαιολογία την πίστη μας. Θεωρείται από πολλούς πιστούς γονείς αρετή, το ότι ο γονιός έχει τόσο στενή σχέση με το παιδί του σε σημείο που να μην έχει προσωπική ζωή ο έφηβος. Όμως παρουσιάζονται πολλά προβλήματα αργότερα, όπως μας βεβαιώνει η ψυχιατρική πράξη, όταν η ανεξαρτησία δεν γίνει μέσα στην εφηβεία και καλείται να γίνει ξαφνικά στα είκοσι. Αλλά να πούμε ότι αυτό δεν δικαιώνεται ούτε και θεολογικά, εφόσον ο άνθρωπος μέσα στην εφηβεία αναπτύσσει τα δώρα του Θεού, τις δυνατότητες που του έδωσε ο Θεός, όπως είναι η ελευθερία, η ζωή του. Και θυμάμαι ένα ποίημα, που είχε δημοσιευθεί κάποια στιγμή στο περιοδικό «Πειραϊκή Εκκλησία» και έθετε το ερώτημα: Πότε γιορτάζουν οι μάνες; Μήπως τότε, μήπως τότε; Όχι, έδινε την απάντηση στο τέλος, «οι μάνες γιορτάζουν όταν τα μικρά τους αετόπουλα αποκτήσουν δυνατά φτερά και φύγουν από κοντά τους». Καλύτερα να προσανατολιζόμαστε προς μια τέτοια προοπτική πριν καν αποκτήσουμε παιδιά, έτσι ώστε να μην υποφέρουμε από κάτι το οποίο μόνο χαρά μπορεί να προκαλέσει. Τέλος. όταν λέει ψέματα το παιδί κάτι ζητάει, και θα πρέπει να ψάξουμε να βρούμε τι είναι αυτό που ζητά. Ιδιαίτερα στην ηλικία της εφηβείας, που θέλει να γίνει ανεξάρτητο, εκεί πρέπει να το βοηθήσουμε. Εάν ξέρουμε τις ψυχολογικές του ανάγκες, τελείως διαφορετικά θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα ψέματά του και να αλλάξει η συμπεριφορά μας ώστε να βοηθήσουμε το παιδί μας, αλλά και τον εαυτό μας, να απαγκιστρωθεί απ’ αυτό το δέσιμο που είναι ασφυκτικό, και μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη μετέπειτα ζωή του.
http://www.faneromenihol.gr/
